مهین حکم‌آبادی | نویسنده و پژوهشگر
۵ مهر ۱۴۰۲
علم سکه‌شناسی می‌تواند آگاهی‌های سودمندی از وقایع و رخدادهای تاریخی را آشکار سازد، سکه‌ها و شعائر نقر شده بر روی آن‌ها بیان‌گر اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی روزگار گذشته است، سکه‌ها در هر دوره نمادی از مذهب، آداب و رسوم، خط و زبان آن دوره است، سکه‌ها سندهای دست نخورده تاریخی هستند که برای برخی از ابهامات تاریخی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد در ضرورت فرهنگ‌شناسی ضرب سکه بایستی اذعان نمود که در قلمرو تاریخ هنر، باستان‌شناسی، مردم‌شناسی و شناخت اسطوره‌ها و خط‌نگاری و تصویر و علوم انسانی اطلاعات ذیقیمتی برسکه‌ها وجود دارد که همواره اطلاع‌رسان و دست‌مایه‌ای ارزنده برای پژوهش‌گران است، سکه‌ها با این‌که در اختیار حاکمان زمان بوده‌اند اما نشان می‌دهند برای رضایت اتباع خود به اعتقادات مردم احترام می‌گذاشته‌اند.
در میان تمام سکه‌های سرزمین‌های اسلامی سکه‌های صاحب الزمانی جایگاه ویژه‌ای دارد که به حکومت‌های مختلف ایران از مغولان تا مرعشیان و صفویان تا قاجار تعلق دارد
ویژه‌ترین و خاص ترین طرح این سکه‌ها مربوط به خطهٔ ساری و حکومت مرعشیان ایران است
در مرکز این سکه اینگونه نگاشته شده:«المهدی المحمد حی صاحب الزمان خلیفه الله»، شیوهٔ نام بردن از امام‌زمان علیه‌السلام در این سکه با فرنام‌هایی همچون حی، خلیفه‌الله و صاحب‌الزمان بسیار جالب توجه است
حتی در سال‌های بعد شاه طهماسب صفوی بر روی سکه‌های زمان حکومتش خود را اینگونه می‌شناساند «غلام امام مهدی(ع)السلطان العادل ابو المظفر پادشاه طهماسب الصفوی خلد الله ملکه»
رابینو در کتاب سکه‌ها، نشان‌ها و مهرهای پادشاهان ایران سکهٔ نقره‌ای از ابراهیم‌شاه افشاری را معرفی می‌نماید که با نام مبارک «یا صاحب الزمان ادرکنی» ضرب شده است
ضرب سکه‌های امامیه در مرکز خلافت اسماعیلیان معنای شگفت انگیزی دارد، ضرب این سکه‌ها و اعلام اعتقاد به دوازده امام بدون وجود زمینهٔ اجتماعی در بدنه جامعه و همچنین تایید گروه های نخبگان مرجع امکان پذیر نیست، امامیه حق خلافت را از آنِ معصوم می‌داند و در مدت دو سالهٔ حاکمیت احمدبن‌الافضل به جای اسم حاکم روی سکه‌های فاطمی فقط نام «امام مهدی علیه‌السلام » نقر شد
در این نوشته از راهنمایی‌های آقای محمد حسین افراخته بهره برده شده، در برنامهٔ «اختصار، سکه‌های صاحب الزمان» ساختهٔ فطرس مدیا نیز گفتگویی با ایشان در همین مورد انجام شده است.
مقالات:
علیزاده، مه‌بانو، «گذری بر سیر تحول سکه در سدهٔ نخست دورهٔ اسلامی»، مجلهٔ گزارش میراث شمارهٔ ۴۰، ۱۳۸۹ شمسی
وثیق، منصوره، « تشیع در ایران به روایت سکه‌های تاریخی»، مجلهٔ کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شمارهٔ ۱۱۴ و ۱۱۵ ، ۱۳۸۶ شمسی
وردی، حمیدرضا، « سکه شناسی دورهٔ فاطمیان»، پژوهشنامهٔ علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، شمارهٔ ۳۸، ۱۳۸۲ ش
منابع انگلیسی:
Stanley Lane poole,The name of the Twelfth Imam on the Coinage of Egypt, H.Sauvaire,1874
