تباط نزدیک و محبت‌آمیز امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام با ایرانیان بر کسی پوشیده نیست
در تاریخ‌نامه‌ها پیوسته یاد شده که دوستی ایشان با ایرانیان، اعتراض و پرخاش صحابه و خلیفه دوم را بر می‌انگیخت
اما به گفته بلخی رومی (مولوی):
خوش‌تر آن باشد که سر دلبران
گفته آید در حدیث دیگران
یکی از مشهورترین این آثار که دلدادگی ایرانیان نسبت به امیرمؤمنان علیه‌السلام را بازگو می‌کند، گاهنامه “تئوفانس” راهب مسیحی بیزانسی است
تئوفانس در این کتاب قرون‌وسطایی رخدادهای سال ۶۰۲ تا ۸۱۲ میلادی را گزارش کرده یعنی چند سالی پیش از برآمدن اسلام تا زمان خلافت مأمون عباسی
گزارش او از رویدادهای صدر اسلام مانند دوره خلفا، حکمرانی امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام، روزگار اموی و عباسی در این گاهنامه، جالب و خواندنی هستند
وی که با نگاهی پدیدارشناسانه مشغول گزارش تاریخ است، موارد چشم‌گیری را در مورد امام اولِ مردمِ شیعه بیان می‌کند
او در صفحه ۴۸۵ گاهنامۀ خود، در بازگویی شهادت حضرت امیر نکته‌‌ای شگرف را آورده است:
“علی پارسی” ترور شد و معاویه به تنها فرمانروا تبدیل گشت
منظور تئوفانس از “علی پارسی”، حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام است که به دلیل نزدیکی و دلبستگی ایرانیان، لقب پارسی را برای ایشان برگزیده
و امروزه بعد از گذشت قرن‌ها از گزارش آن تاریخ‌نویس کلیسایی، ایرانیان همچنان بزرگ‌ترین گروه دلدادگان جناب “ایلیا” هستند.
